افضل‌الدین ابوحامد احمد بن حامد کرمانی، یکی از برجسته‌ترین دانشمندان، مورخان، پزشکان و فیلسوفان قرن ششم و هفتم هجری قمری بود. او در سال ۵۳۰ هجری قمری در شهر کرمان متولد شد و در سال ۶۱۵ هجری قمری در کوهبنان درگذشت.
ابوحامد کرمانی نه تنها در زمینه پزشکی مهارت داشت، بلکه به عنوان مورخی دقیق و فیلسوفی برجسته شناخته می‌شد. او در دربار سلجوقیان کرمان به عنوان دبیر و طبیب خدمت کرد و همچنین طبیب مخصوص ملک دینار غُزّ بود. جایگاه علمی و پزشکی او باعث شد که مورد حمایت اتابکان یزد و اولاد طغرل شاه سلجوقی قرار گیرد.
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای او تأسیس بیمارستان‌هایی در کرمان و یزد بود. او با حمایت حاکمان وقت، مراکز درمانی را ایجاد کرد و خود در رأس پزشکان این بیمارستان‌ها به طبابت، تألیف و آموزش پزشکی مشغول شد. در آثار او اشاره شده که تأسیس مدارس و بیمارستان‌ها با تشویق و حمایت زمامداران هم‌عصرش صورت گرفته است.
ابوحامد کرمانی در زمینه پزشکی تألیفات ارزشمندی داشت. یکی از مهم‌ترین آثار او رساله‌ای پزشکی به نام صلاح الصحاح بود که از مهم‌ترین رسالات پزشکی قرن ششم هجری به زبان فارسی محسوب می‌شود. او همچنین بر اصل پیشگیری از بیماری‌ها تأکید داشت و این موضوع را یکی از محورهای اصلی طبابت خود قرار داده بود. او معتقد بود که حفظ صحت نیمی از علم طب است و نیمه دیگر درمان بیماران است، که این دیدگاه او را به یکی از پیشگامان طب پیشگیری تبدیل کرد.
در کنار فعالیت‌های پزشکی، او در زمینه تاریخ و جغرافیا نیز آثار مهمی به جا گذاشت. از جمله کتاب‌های ارزشمند او عقد العلی للموقف الاعلی و بدایع الزمان فی وقایع کرمان هستند که به تاریخ افضل شهرت دارند. این آثار از نخستین و قدیمی‌ترین منابع تاریخی درباره استان کرمان محسوب می‌شوند و اطلاعات ارزشمندی درباره وقایع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن دوران ارائه می‌دهند.
ابوحامد کرمانی همچنین در زمینه زبان و ادبیات فارسی تأثیرگذار بود. او از نخستین نویسندگانی بود که در قرن ششم هجری از واژه‌های فارسی مانند مارستان به جای لغت عربی دارالشفاء استفاده کرد. این واژه بعدها در زبان فارسی تثبیت شد و برای توصیف مراکز درمانی مانند بیمارستان و تیمارستان به کار رفت.
او در دوران پرآشوب کرمان زندگی می‌کرد و شاهد کشمکش‌های سیاسی میان حاکمان مختلف بود. پس از حمله غزان به کرمان، او به عنوان طبیب مسئول بیمارستان یزد و مورخ دربار ملک دینار غُزّ منصوب شد. با تثبیت اوضاع کرمان، او پیشنهادهای مختلفی برای خدمت در دربارهای دیگر دریافت کرد، اما ترجیح داد در کرمان بماند و آثار علمی و تاریخی خود را تألیف کند.
ابوحامد کرمانی را می‌توان یکی از چهره‌های برجسته تاریخ پزشکی، فلسفه و تاریخ‌نگاری ایران دانست. آثار او همچنان مورد توجه پژوهشگران قرار دارد و نقش مهمی در شناخت تاریخ و فرهنگ ایران ایفا می‌کند. او نه تنها یک پزشک و مورخ، بلکه یک متفکر و اصلاح‌گر بود که تأثیرات عمیقی بر دانش و فرهنگ زمان خود گذاشت.