ابوعبیدالله عبدالواحد بن محمد جوزجانی یکی از برجسته‌ترین شاگردان و ملازمان ابن سینا بود که نقش مهمی در گردآوری و شرح آثار این فیلسوف و پزشک بزرگ ایفا کرد. او در سال ۹۸۰ میلادی در جوزجان، منطقه‌ای در خراسان بزرگ، متولد شد و تا پایان عمر ابن سینا در کنار او باقی ماند. جوزجانی نه‌تنها شاگرد ابن سینا بود، بلکه به عنوان دستیار و کاتب او نیز فعالیت داشت و بسیاری از آثار ابن سینا را گردآوری، تنظیم و شرح کرد.
زندگی و ارتباط با ابن سینا
جوزجانی ابتدا به تحصیل فقه و علوم دینی پرداخت، اما علاقه‌اش به فلسفه و علوم عقلی او را به سوی ابن سینا کشاند. در حدود سال ۴۰۳ هجری قمری، او در جرجان به ابن سینا پیوست و از آن زمان به مدت ۲۵ سال ملازم او بود. در این مدت، او شاهد تحولات علمی و سیاسی زندگی ابن سینا بود و در تدوین و نگارش آثار او نقش مهمی ایفا کرد.
ابوعبید جوزجانی در دوران وزارت ابن سینا در همدان، از اینکه استادش فرصت کمتری برای تدریس و تصنیف داشت، ابراز نگرانی کرد و تلاش کرد او را به ادامه نگارش و تدریس ترغیب کند. به درخواست جوزجانی، ابن سینا بخش‌های طبیعیات، الهیات و منطق کتاب شفا را در همدان تألیف کرد. همچنین، جوزجانی در تدوین بخش ریاضیات کتاب نجات و بخش موسیقی و ریاضی دانشنامه علائی نقش داشت.
فعالیت‌های علمی و نگارش آثار
پس از مرگ ابن سینا، جوزجانی تلاش کرد آثار استادش را حفظ و منتشر کند. او مقدمه‌ای بر کتاب شفا نوشت و در آن به شرح زندگی و فعالیت‌های علمی ابن سینا پرداخت. همچنین، او بخش ریاضیات کتاب نجات را تدوین کرد و به آن افزود. برخی از آثار موسیقی و ریاضی ابن سینا نیز توسط جوزجانی گردآوری و تنظیم شد.
جوزجانی در کنار ابن سینا به مطالعه و تدریس علوم مختلف پرداخت و در زمینه‌های فلسفه، ریاضیات، موسیقی و پزشکی دانش گسترده‌ای داشت. او همچنین در تنظیم زیج جدیدی که ابن سینا در اصفهان به فرمان علاءالدوله تدوین می‌کرد، نقش داشت و مسئول تهیه ابزار و آلات نجومی و استخدام صنعتگران بود.
درگذشت و میراث علمی
ابوعبید جوزجانی حدود ده سال پس از مرگ ابن سینا، در سال ۱۰۴۷ میلادی درگذشت. او یکی از مهم‌ترین چهره‌های علمی دوران خود بود که نه‌تنها در حفظ و انتشار آثار ابن سینا نقش داشت، بلکه خود نیز به عنوان یک دانشمند و نویسنده برجسته شناخته می‌شود. تلاش‌های او در گردآوری و شرح آثار ابن سینا باعث شد که این آثار برای نسل‌های بعدی حفظ شود و تأثیر عمیقی بر فلسفه و علوم اسلامی بگذارد.