
ابومَعْشَر جعفر بن محمد بن عمر بلخی (۷۸۷–۸۸۶ میلادی) یکی از برجستهترین اخترشناسان و منجمان ایرانی در دوران خلافت عباسی بود. او در شهر بلخ، یکی از مراکز فرهنگی و علمی خراسان، متولد شد و بعدها به بغداد رفت، جایی که در دارالحکمه به مطالعه و تدریس علوم نجوم پرداخت.
ابومعشر ابتدا به عنوان یک محدث (راوی حدیث) شناخته میشد، اما در سن ۴۷ سالگی به نجوم و طالعبینی روی آورد. گفته میشود که او در ابتدا نسبت به فلسفه و علوم ریاضی بیاعتنا بود، اما پس از مشاجرهای با یعقوب بن اسحاق کندی، فیلسوف برجسته عرب، متوجه اهمیت ریاضیات در فهم استدلالهای فلسفی شد و به مطالعه نجوم پرداخت.
او در دوران خلافت المعتز بالله تا خلافت معتمد، رئیس منجمان بغداد بود و تأثیر زیادی بر تاریخ فکری مسلمانان و حتی اروپا و بیزانس داشت. آثار او در زمینه طالعبینی و نجوم به زبانهای مختلف ترجمه شد و در محافل علمی غربی نیز مورد توجه قرار گرفت. نام او در منابع غربی به صورت اپومسر یا البومسر ذکر شده است.
یکی از مهمترین آثار ابومعشر کتاب القرانات بود که در آن به بررسی تأثیرات نجومی بر تحولات تاریخی و سیاسی پرداخت. او در این کتاب به مطالعه طالعبینی دوره ساسانیان پرداخت و حتی پیشبینیهایی درباره آینده حکومت عباسیان و احیای حکومت ایرانیان ارائه کرد. همچنین، او در کتاب احکام تحویل سنی الموالید به بررسی تأثیرات نجومی بر زندگی افراد پرداخت.
ابومعشر در منابع اسلامی و غربی به عنوان یکی از برجستهترین منجمان جهان اسلام شناخته میشود. صاعد اندلسی او را داناترین مردم به احوال ایرانیان و اخبار دیگر اقوام میداند و از او چنان نام میبرد که گویی سخن وی در هر باب حجتی قاطع است.
او در سال ۸۸۶ میلادی در شهر واسط، در شرق عراق، درگذشت. میراث علمی او همچنان در تاریخ نجوم و طالعبینی مورد توجه پژوهشگران است و آثار او نقش مهمی در انتقال دانش نجومی از جهان اسلام به اروپا ایفا کرد.