امام محمد باقر (ع)، پنجمین امام شیعیان، در سال ۵۷ هجری قمری در مدینه به دنیا آمدند. نام ایشان محمد و کنیه‌شان «ابوجعفر» و لقب مشهورشان «باقرالعلوم» به معنای شکافنده علوم است. ایشان فرزند امام زین‌العابدین (ع) و حضرت فاطمه، دختر امام حسن مجتبی (ع)، بودند و از این جهت، ایشان نخستین امامی هستند که به لحاظ نسب، از هر دو طرف به امام علی (ع) و حضرت زهرا (س) می‌رسند.
دوران امامت امام محمد باقر (ع) در زمانی رخ داد که شرایط سیاسی و اجتماعی برای گسترش معارف اسلامی و شیعی فراهم‌تر شده بود. ایشان در سال ۹۵ هجری قمری پس از شهادت پدرشان، به امامت رسیدند و تا سال ۱۱۴ هجری قمری رهبری شیعیان را بر عهده داشتند. امام باقر (ع) با وجود محدودیت‌های فراوانی که از سوی حکومت اموی اعمال می‌شد، توانستند حرکتی علمی و فرهنگی را در جامعه اسلامی آغاز کنند.
یکی از دستاوردهای بزرگ امام باقر (ع)، تربیت شاگردان برجسته در زمینه‌های مختلف علمی بود. ایشان با تشویق مسلمانان به مطالعه، بحث و تحقیق، زمینه‌ساز شکوفایی علوم اسلامی شدند. بسیاری از احادیث مهم شیعه از طریق ایشان به ما رسیده است و بسیاری از معارف اسلامی مانند فقه، تفسیر و اخلاق تحت رهبری ایشان توسعه یافتند.
امام باقر (ع) همواره بر تعلیم و تربیت انسان‌ها تأکید می‌کردند و اصول اخلاقی و معنوی را در زندگی مردم ترویج می‌دادند. سخنان و رفتار ایشان بیانگر اهمیت تقوا، تواضع و احترام به حقوق دیگران است. ایشان همچنین در مسائل اجتماعی و سیاسی نیز نقش فعالی داشتند و به روشنی مخالف ظلم و ستم بودند.
سرانجام امام محمد باقر (ع) در سال ۱۱۴ هجری قمری به دست هشام بن عبدالملک، خلیفه اموی، مسموم و به شهادت رسیدند. مرقد مطهر ایشان در قبرستان بقیع در مدینه قرار دارد و همواره محل زیارت عاشقان و دوستداران اهل‌بیت است.
این زندگینامه مختصر، تنها بخش کوچکی از شخصیت بزرگ و آموزه‌های ارزشمند امام محمد باقر (ع) را به تصویر می‌کشد. وجود ایشان چراغی روشن برای هدایت انسان‌ها و ترویج فرهنگ اسلامی است که تا به امروز نیز الهام‌بخش همگان بوده است.