BIOS (Basic Input/Output System) یکی از مهم‌ترین اجزای کامپیوترهای شخصی است که نقش حیاتی در مدیریت سخت‌افزار و راه‌اندازی سیستم‌عامل ایفا می‌کند. تاریخچه BIOS با توسعه اولین کامپیوترهای شخصی آغاز شد و در طول دهه‌ها دستخوش تغییرات و پیشرفتهای مهمی شده است. در اینجا به بررسی تاریخچه BIOS از آغاز تا زمان حال می‌پردازیم.
دهه ۱۹۷۰: ظهور BIOS در کامپیوترهای اولیه
در دهه ۱۹۷۰، رایانه‌های شخصی ابتدایی فاقد سیستم یکپارچه‌ای برای مدیریت سخت‌افزار بودند. شرکت‌های مختلف از روش‌های متفاوتی برای بوت کردن و اجرای برنامه‌ها استفاده می‌کردند. با معرفی اولین رایانه‌های شخصی استاندارد، نیاز به سیستمی برای هماهنگ‌سازی سخت‌افزار و نرم‌افزار احساس شد. در این دوران، برخی از کامپیوترهای اولیه مانند Altair 8800 و Apple I از روش‌های سفارشی برای تعامل با سخت‌افزار بهره می‌بردند.
دهه ۱۹۸۰: استانداردسازی BIOS توسط IBM
در سال ۱۹۸۱، شرکت IBM اولین رایانه شخصی خود را با نام IBM PC معرفی کرد. یکی از مهم‌ترین نوآوری‌های این کامپیوتر، استفاده از یک تراشه نرم‌افزاری تحت عنوان BIOS بود. BIOS در ROM (حافظه فقط خواندنی) ذخیره شده بود و مسئول مدیریت سخت‌افزار در لحظات ابتدایی بوت شدن سیستم بود.
BIOS در IBM PC به عنوان یک استاندارد پذیرفته شد و شرکت‌های دیگری مانند Compaq تلاش کردند آن را مهندسی معکوس کنند تا بتوانند سیستم‌های سازگار با IBM PC تولید کنند. این امر به پیدایش رایانه‌های Clone PCs منجر شد که از BIOS مشابه IBM استفاده می‌کردند.
دهه ۱۹۹۰: ظهور قابلیت‌های پیشرفته
با پیشرفت فناوری، BIOS به‌تدریج بهبود یافت و قابلیت‌های جدیدی به آن افزوده شد. در این دوره، تنظیمات BIOS از طریق رابط‌های گرافیکی ساده‌ای که بر پایه متن بودند امکان‌پذیر شد. یکی از نوآوری‌های این دوران، معرفی Plug and Play (PnP) بود که به سیستم‌ها اجازه می‌داد سخت‌افزار جدید را بدون نیاز به تنظیمات دستی شناسایی کنند.
همچنین استانداردهای جدیدی مانند ACPI (Advanced Configuration and Power Interface) معرفی شدند که قابلیت مدیریت مصرف انرژی را افزایش دادند. این فناوری به سیستم‌عامل اجازه داد مستقیماً با سخت‌افزار تعامل کند و تنظیمات پیشرفتهای مانند Suspend و Hibernate را ارائه دهد.
دهه ۲۰۰۰: محدودیت‌های BIOS و ظهور UEFI
با افزایش پیچیدگی سخت‌افزار و نیاز به بوت سریع‌تر، محدودیت‌های BIOS آشکار شد. یکی از مشکلات اصلی BIOS این بود که روی سیستم‌های ۱۶ بیتی اجرا می‌شد و فقط می‌توانست هاردهای کمتر از ۲ ترابایت را مدیریت کند. همچنین رابط کاربری متنی و محدودیت‌های دیگر باعث شد که توسعه‌دهندگان به دنبال جایگزین بهتری باشند.
در سال ۲۰۰۵، گروهی از شرکت‌ها از جمله Intel، AMD و Microsoft استاندارد جدیدی به نام UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) را معرفی کردند که جایگزین BIOS شد. UEFI توانست بسیاری از محدودیت‌های BIOS را برطرف کند و امکانات جدیدی مانند:
پشتیبانی از دیسک‌های GPT برای استفاده از هاردهای بزرگ‌تر از ۲ ترابایت
رابط گرافیکی پیشرفته‌تر
بوت سریع‌تر با قابلیت Secure Boot برای امنیت بیشتر
اجرای کدهای ۳۲ بیتی و ۶۴ بیتی به‌جای ۱۶ بیتی
دهه ۲۰۱۰ تا به امروز: رشد UEFI و پایان BIOS سنتی
امروزه تقریباً تمامی مادربردهای جدید از UEFI به جای BIOS سنتی استفاده می‌کنند. شرکت‌های تولیدکننده مادربرد مانند ASUS، Gigabyte، MSI و ASRock راهکارهای مخصوص خود را برای UEFI ارائه می‌دهند که شامل رابط‌های گرافیکی کاربرپسند و امکانات مدیریتی پیشرفته است.
همچنین با ظهور فناوری‌های امنیتی جدید، BIOS قدیمی به تدریج کنار گذاشته شد و UEFI جایگاه اصلی را در سیستم‌های مدرن به خود اختصاص داد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های UEFI Secure Boot است که از اجرای کدهای مخرب در مراحل ابتدایی بوت جلوگیری می‌کند.
نتیجه‌گیری
BIOS نقشی حیاتی در تاریخ کامپیوترهای شخصی داشته و در طول سال‌ها تغییرات بسیاری را تجربه کرده است. از سیستم‌های اولیه IBM PC تا استانداردهای مدرن UEFI، این فناوری همیشه در تلاش برای ارائه عملکرد بهتر و مدیریت سخت‌افزار بهینه‌تر بوده است. امروزه با پیشرفت UEFI، BIOS سنتی تقریباً به تاریخ پیوسته و سیستم‌های مدرن با قابلیت‌های بیشتر و امنیت بالاتر از آن بهره می‌برند.
این مسیر نشان می‌دهد که چگونه نیازهای جدید فناوری، استانداردهای قدیمی را کنار می‌زنند و جایگزین‌های بهتری معرفی می‌شوند. آینده سیستم‌های فریم‌ور نیز احتمالاً با هوش مصنوعی و فناوری‌های امنیتی جدید همراه خواهد بود.