ابوالقاسم فردوسی طوسی، یکی از بزرگ‌ترین شاعران ایران و سراینده شاهنامه، در سال ۳۲۹ هجری قمری (۹۴۰ میلادی) در روستای پاژ، طوس به دنیا آمد. فردوسی به عنوان یکی از برجسته‌ترین و تأثیرگذارترین شاعران فارسی شناخته می‌شود که با اثر بزرگ خود، شاهنامه، نام خود را در تاریخ ادب و فرهنگ ایران جاودانه کرد.
زندگی و تحصیلات
فردوسی در خانواده‌ای دهقان به دنیا آمد، که از طبقه متوسط جامعه آن زمان بودند. او از کودکی به تحصیل علم و ادب علاقه‌مند شد و به مطالعه آثار شاعران بزرگ پیشین پرداخت. فردوسی همچنین با تاریخ و اساطیر ایران باستان آشنا شد و این مطالعات تأثیر زیادی بر آثار او داشت.
فردوسی ازدواج کرد و صاحب یک پسر شد. او زندگی ساده‌ای داشت و بیشتر وقت خود را به تحقیق و سرودن شعر می‌گذراند. در دوران زندگی فردوسی، ایران تحت سلطه سلسله سامانیان و سپس غزنویان بود که این دوره‌ها بر ادب و فرهنگ ایران تأثیر بسزایی داشتند.
شاهنامه
شاهنامه، اثر بزرگ فردوسی، حماسه‌ای ملی و تاریخی است که به نظم سروده شده و تاریخ و اساطیر ایران از آغاز تا زمان فتح ایران توسط اعراب را به تصویر می‌کشد. فردوسی حدود سی سال از عمر خود را صرف سرودن شاهنامه کرد و این اثر در حدود شصت هزار بیت دارد. شاهنامه به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود: اساطیری، پهلوانی و تاریخی.
فردوسی با استفاده از زبان فاخر و شاعرانه، داستان‌های شاهنامه را به نحوی بیان کرده که همواره مورد تحسین ادب‌دوستان و محققان قرار گرفته است. شاهنامه شامل داستان‌های معروفی مانند رستم و سهراب، زال و رودابه، سیاوش و کیخسرو است که هر یک از آن‌ها نمایانگر بخش‌های مختلفی از تاریخ و فرهنگ ایران باستان هستند.
سبک و ویژگی‌های شعری
فردوسی در سرودن شاهنامه از زبانی ساده و روان استفاده کرده و با بهره‌گیری از اوزان و قوافی مناسب، توانسته است حماسه‌ای بی‌نظیر و جاودانه خلق کند. یکی از ویژگی‌های برجسته شعر فردوسی، استفاده هنرمندانه از تمثیل‌ها و استعاره‌ها است که به اشعار او زیبایی و غنای خاصی بخشیده است.
فردوسی همچنین در شاهنامه به مسائل اخلاقی و انسانی توجه ویژه‌ای داشته و ارزش‌هایی مانند عدالت، شجاعت، وفاداری و عشق به وطن را به تصویر کشیده است. او به خصوص به اهمیت حفظ هویت ملی و فرهنگی ایران در برابر هجوم بیگانگان تأکید داشته است.
تأثیرات و میراث
شاهنامه فردوسی تأثیر عمیقی بر ادب و فرهنگ ایران و جهان داشته و به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار ادبیات حماسی جهان شناخته می‌شود. این اثر به زبان‌های مختلفی ترجمه شده و در سراسر جهان مورد مطالعه و تحسین قرار گرفته است. فردوسی با خلق شاهنامه، نقش بسزایی در حفظ و احیای زبان و فرهنگ فارسی ایفا کرده و به عنوان یکی از بزرگان ادب فارسی در تاریخ جاودانه شده است.
فردوسی در سال ۴۱۶ هجری قمری (۱۰۲۵ میلادی) درگذشت و در زادگاهش، طوس، به خاک سپرده شد. آرامگاه او امروزه به عنوان یکی از مهم‌ترین مکان‌های تاریخی و فرهنگی ایران شناخته می‌شود و هر ساله هزاران نفر از علاقه‌مندان به ادب و فرهنگ به زیارت آرامگاه او می‌روند.