آشوربانیپال (Aššur-bāni-apli)، آخرین پادشاه مقتدر امپراتوری آشور، از سال ۶۶۸ تا حدود ۶۲۷ پیش از میلاد سلطنت کرد. او با گسترش قلمرو، تأسیس نخستین کتابخانه بزرگ جهان، و تلفیق خشونت نظامی با فرهنگدوستی، چهرهای پیچیده و تأثیرگذار در تاریخ خاورمیانه باستان بود.
👑 تولد و نسب
زادروز: حدود ۶۸۵ پیش از میلاد در نینوا
پدر: اسرحدون، پادشاه پیشین آشور
مادر: آشور-هامات
همسر: لاباتی-شارات
فرزندان: آشور-اتیل-ایلنی، سین-شر-ایشکون، و احتمالاً آشور-اوبالیت دوم
لقبها: «شاه چهارگوشه جهان»، «پادشاه کائنات»، «برگزیده آشور»
🛡️ سلطنت و فتوحات
پس از مرگ اسرحدون در سال ۶۶۸ پ.م. به سلطنت رسید
در آغاز سلطنت، برادرش شاه بابل شد، اما آشوربانیپال بهزودی کنترل کامل را بهدست گرفت
فتح عیلام: در سال ۶۴۵ پ.م.، شهرهای شوش، هلتماس، و دیگر مراکز عیلامی را ویران کرد
شورش مصر: فرعون پسامتیک اول موفق شد استقلال مصر را بازیابد
سرکوب شورشها در بابل، سوریه، و عربستان: با خشونت و قساوت شدید
در کتیبهها، خود را فاتحی بیرحم معرفی میکند که شاهان شکستخورده را با زنجیر سگ به اسارت میبرد
📚 فرهنگ و دانش
کتابخانه نینوا: بزرگترین مجموعه متون بینالنهرین باستان، شامل بیش از ۳۰٬۰۰۰ لوح گلی
شامل متون پزشکی، نجوم، دعاها، اسطورهها، و حماسه گیلگمش
حمایت از کاتبان و دانشمندان: دستور داد متون از سراسر امپراتوری گردآوری شوند
زبانها: به زبانهای اکدی، سومری، آرامی، و احتمالا ایلامی آشنایی داشت
ادعای خردمندی: خود را پادشاهی دانشمند و فرهیخته معرفی میکرد
⚔️ خشونت و سیاست
در عیلام، دستور داد زبان سربازان اسیر را ببرند و سرشان را با گرز خرد کنند
جسد مردگان را در خیابانها رها میکرد تا خوراک خوکها و پرندگان شوند
در برابر مجسمه گاوان بالدار، مردم شهر را سر میبرید
این خشونتها با هدف ایجاد رعب و تثبیت قدرت مرکزی انجام میشد
⚰️ مرگ و میراث
در حدود ۶۲۷ پیش از میلاد در نینوا درگذشت
پس از او، امپراتوری آشور بهسرعت فروپاشید و در سال ۶۱۲ پ.م. نینوا توسط مادها و بابلیها سقوط کرد
کتابخانه نینوا بعدها توسط باستانشناسان کشف شد و نقش مهمی در شناخت تمدن آشور ایفا کرد
🌟 جایگاه تاریخی
آشوربانیپال نماد ترکیب قدرت نظامی با فرهنگدوستی در تاریخ باستان است
در تاریخ جهان، او بهعنوان آخرین پادشاه بزرگ آشور، بنیانگذار کتابخانه، و فاتح بیرحم شناخته میشود
آثار او در موزههای جهان، از جمله بریتانیا و لوور، نگهداری میشوند