👑 اردشیر یکم هخامنشی: شاه درازدست و تثبیتکننده امپراتوری
اردشیر یکم، ملقب به «اردشیر درازدست» (Artaxerxes Longimanus)، ششمین پادشاه سلسله هخامنشی بود که پس از خشایارشا یکم، در سال ۴۶۵ پیش از میلاد به سلطنت رسید. او به مدت ۴۱ سال حکومت کرد و با سیاستورزی، اصلاحات اداری و آرامسازی شورشها، نقش مهمی در حفظ انسجام امپراتوری ایفا کرد.
🧬 نسب و تولد
نام کامل: اردشیر یکم (پارسی باستان: 𐎠𐎼𐎫𐎧𐏁𐏂 – Artaxšaçā)
سال تولد: حدود ۵۰۰ پیش از میلاد
پدر: خشایارشا یکم
مادر: آمستریس، بانوی اشرافی پارسی
لقب «درازدست» بهسبب طول غیرمعمول دست راست او در منابع یونانی آمده است.
👑 آغاز سلطنت
پس از ترور خشایارشا توسط وزیرش اردوان، پسر بزرگتر او داریوش به جانشینی انتخاب شد، اما در همان روزهای نخست کشته شد. اردشیر با حمایت درباریان و ارتش، بر تخت سلطنت نشست و شورشهای اولیه در بابل و مصر را سرکوب کرد.
⚔️ شورشها و تثبیت قدرت
در سالهای نخست سلطنت، شورشهایی در مصر و بابل رخ داد که با قاطعیت سرکوب شدند.
برادرش ویشتاسپ نیز تلاش کرد با توطئهای قدرت را از او بگیرد، اما شکست خورد و تبعید شد.
اردشیر با انتصاب نزدیکان خود بهعنوان ساتراپ، کنترل مناطق حساس را حفظ کرد.
🏛️ اصلاحات اداری و فرهنگی
ادامه سیاستهای داریوش بزرگ در تقسیم ساتراپیها و تعیین مالیات
حمایت از هنر و معماری، از جمله توسعه کاخهای شوش و تخت جمشید
حفظ تنوع فرهنگی و دینی در امپراتوری، از جمله حمایت از یهودیان در بازسازی اورشلیم (در کتاب عزرا و نحمیا از عهد عتیق به او اشاره شده است).
✍️ حضور در منابع تاریخی
در منابع یونانی مانند کتزیاس و هرودوت، اردشیر بهعنوان پادشاهی باهوش و صلحطلب معرفی شده است.
در عهد عتیق، او با نام «اخشورش» یا «اردشیر» شناخته میشود و نقش مهمی در بازسازی دیوارهای اورشلیم دارد.
در کتیبههای پارسی باستان، نام او در کنار خدای اهورامزدا آمده و مشروعیت سلطنتش تأکید شده است.
👨👩👧👦 خانواده و جانشینان
همسران: داماسپیا، کسمارتیدن، آلوگونه، آندیا
فرزندان: خشایارشا دوم، سغدیانه، داریوش دوم، آرسیتس، پروشات، بَغَهپائوس
پس از مرگ اردشیر، خشایارشا دوم برای مدت کوتاهی سلطنت کرد، اما توسط سغدیانه کشته شد. در نهایت، داریوش دوم به سلطنت رسید.
⚰️ مرگ و آرامگاه
اردشیر یکم در سال ۴۲۴ پیش از میلاد درگذشت.
آرامگاه او در نقش رستم، در کنار آرامگاههای داریوش و خشایارشا قرار دارد.
نقشبرجستهای از او در حال نیایش به اهورامزدا در این مکان دیده میشود.
🌍 میراث تاریخی
اردشیر یکم با وجود چالشهای سیاسی و خانوادگی، توانست امپراتوری هخامنشی را تثبیت کند:
حفظ انسجام سیاسی و اداری پس از خشایارشا
گسترش روابط دیپلماتیک با یونان و مصر
حضور در متون مذهبی و تاریخی بهعنوان پادشاهی خردمند و صلحطلب