👑 خشایارشا یکم: شاه شاهان، وارث شکوه داریوش
خشایارشا یکم، پسر داریوش بزرگ و آتوسا (دختر کوروش کبیر)، یکی از برجستهترین پادشاهان ایران باستان بود که در سالهای ۴۸۶ تا ۴۶۵ پیش از میلاد سلطنت کرد. او وارث امپراتوری عظیم هخامنشی بود و با لشکرکشیهای گسترده، پروژههای معماری باشکوه و سیاستهای اداری منظم، نقش مهمی در تاریخ ایران و جهان ایفا کرد.
🧬 تولد و نسب
نام کامل: خشایارشا (پارسی باستان: 𐎧𐏁𐎹𐎠𐎼𐏁𐎠 – Xšayāršā)
سال تولد: حدود ۵۱۹ پیش از میلاد
پدر: داریوش بزرگ
مادر: آتوسا، دختر کوروش کبیر
خشایارشا از طریق مادر به بنیانگذار امپراتوری هخامنشی و از طریق پدر به معمار اداری آن متصل بود.
👑 آغاز سلطنت
داریوش بزرگ فرزندان زیادی داشت، اما خشایارشا را بهسبب نسب مادریاش از کوروش کبیر، به جانشینی برگزید. او در سال ۴۸۶ پ.م، پس از مرگ پدر، در سن حدود ۳۴ سالگی به سلطنت رسید. تاجگذاری او با شورشهایی در مصر و بابل همراه بود که با قدرت سرکوب شدند.
⚔️ لشکرکشی به یونان
خشایارشا بیشتر بهسبب لشکرکشی عظیمش به یونان شناخته میشود:
در سال ۴۸۰ پ.م، با ارتشی عظیم از سراسر امپراتوری، از طریق پلهای شناور بر هلسپونت عبور کرد.
نبرد ترموپیل با مقاومت معروف ۳۰۰ اسپارتی به رهبری لئونیداس، یکی از نقاط برجسته این لشکرکشی بود.
پس از فتح آتن، در نبرد دریایی سالامیس شکست خورد و به ایران بازگشت.
این لشکرکشی در آثار هرودوت و دیگر مورخان یونانی بهتفصیل ثبت شده است.
🏛️ پروژههای معماری
خشایارشا ادامهدهنده راه پدرش در ساخت بناهای باشکوه بود:
توسعه تخت جمشید، از جمله ساخت تالار صد ستون و دروازه کشورها
ساخت کاخهای جدید در شوش و همدان
استفاده از سنگنگارهها برای نمایش قدرت و شکوه شاهنشاه
✍️ کتیبهها و زبانها
خشایارشا نیز مانند پدرش از کتیبههای چندزبانه استفاده کرد:
کتیبههای پارسی باستان، ایلامی و بابلی
تأکید بر مشروعیت سلطنت، قدرت شاهنشاه و احترام به خدای اهورامزدا
نمونههایی از این کتیبهها در تخت جمشید، نقش رستم و شوش یافت شدهاند.
👨👩👧👦 خانواده و جانشینی
همسران: آماستری، دختر یکی از اشراف پارسی
فرزندان: اردشیر یکم (جانشین)، داریوش، ویشتاسپ، امیتیس، پروشات
پس از مرگ خشایارشا، پسرش اردشیر یکم به سلطنت رسید و دورهای جدید آغاز شد.
⚰️ مرگ و آرامگاه
خشایارشا در سال ۴۶۵ پ.م در جریان یک توطئه دربار توسط وزیرش اردوان کشته شد.
آرامگاه او در نقش رستم، در کنار آرامگاه پدرش داریوش، قرار دارد.
این آرامگاه با نقشبرجستههای باشکوه، نمادی از شکوه سلطنت اوست.
🌍 میراث تاریخی
خشایارشا در تاریخ ایران و جهان جایگاه ویژهای دارد:
نماد قدرت شاهنشاهی و نظم اداری
چهرهای برجسته در تاریخ جنگهای ایران و یونان
حضور در متون مذهبی مانند کتاب استر در عهد عتیق (با نام اخشورش)
تأثیرگذار در هنر، معماری و سیاست جهانی آن دوران