👑 داریوش سوم هخامنشی: واپسین شاه و پایان یک امپراتوری

داریوش سوم، سیزدهمین و آخرین پادشاه سلسله هخامنشی، در دوره‌ای بحرانی به سلطنت رسید؛ زمانی که امپراتوری ایران باستان با تهدیدی جدی از سوی مقدونیه به رهبری اسکندر روبه‌رو بود. او با وجود تلاش‌های فراوان برای حفظ استقلال ایران، در برابر ارتش منظم و تاکتیک‌های نوین اسکندر شکست خورد و با مرگ او، دوران باشکوه هخامنشیان به پایان رسید.

🧬 تولد و نسب

• نام اصلی: آرتاشاتا (به معنای «خوشبخت در آرته»)

• لقب سلطنتی: داریوش سوم (پارسی باستان: دارَیَوَئوش – Dārayavahuš)

• سال تولد: حدود ۳۸۰ پیش از میلاد

• زادگاه: پارسه (پاسارگاد یا شوش)

• پدر: آرشام، نوه داریوش دوم

• مادر: سی‌سی‌گامبیس، دختر اردشیر دوم

• او از خاندان سلطنتی هخامنشی بود، اما پیش از سلطنت، نقش سیاسی برجسته‌ای نداشت.

👑 آغاز سلطنت

• در سال ۳۳۶ پ.م، پس از قتل اردشیر سوم و مرگ ارسس (اردشیر چهارم)، خواجه‌ای قدرتمند به نام باگواس، داریوش را به سلطنت رساند.

• داریوش پس از رسیدن به قدرت، باگواس را به‌سبب دخالت‌هایش در امور سلطنت، مجبور به نوشیدن زهر کرد و او را از میان برداشت.

⚔️ نبرد با اسکندر مقدونی

داریوش سوم در برابر لشکرکشی اسکندر مقدونی سه نبرد بزرگ را تجربه کرد:

1. نبرد گرانیک (۳۳۴ پ.م)

• نخستین برخورد ارتش ایران با اسکندر در آسیای صغیر

• فرماندهی ارتش ایران با ساتراپ‌های محلی بود

• شکست ایران و آغاز پیشروی اسکندر

2. نبرد ایسوس (۳۳۳ پ.م)

• نخستین حضور مستقیم داریوش در میدان نبرد

• با وجود برتری عددی ارتش ایران، تاکتیک‌های اسکندر باعث شکست شد

• خانواده داریوش (همسر، دختران، مادر) به اسارت درآمدند، اما با احترام نگهداری شدند

3. نبرد گوگمل (۳۳۱ پ.م)

• آخرین و بزرگ‌ترین نبرد داریوش با اسکندر

• ارتش ایران شامل فیل‌های جنگی، ارابه‌ها و نیروهای متعدد بود

• شکست سنگین ایران و فرار داریوش به شرق

🏃 فرار و مرگ

• پس از شکست در گوگمل، داریوش به سمت شرق ایران گریخت تا ارتش جدیدی سازمان دهد

• در مسیر، توسط ساتراپ باختر به نام بسوس خیانت شد

• بسوس او را در سال ۳۳۰ پ.م در دامغان (صددروازه) به قتل رساند

• اسکندر جسد داریوش را با احترام به پاسارگاد فرستاد و او را با آیین شاهانه دفن کرد

👨‍👩‍👧‍👦 خانواده

• همسر: استاتیرا دوم

• فرزندان: استاتیرا، دری‌په‌تیس، اوخوس

• دختران داریوش بعدها با اسکندر ازدواج کردند، بخشی از سیاست همگرایی فرهنگی او با ایران

⚰️ آرامگاه

• آرامگاه داریوش سوم در ارگ پارسه (پاسارگاد) قرار دارد، اما ناتمام باقی مانده است

• این آرامگاه نمادی از پایان شکوه هخامنشیان و آغاز دوره هلنیستی در ایران است

🌍 میراث تاریخی

• داریوش سوم نماد واپسین تلاش برای حفظ استقلال ایران در برابر مقدونیان بود

• شکست او نه‌تنها پایان سلسله هخامنشی، بلکه آغاز نفوذ فرهنگی یونان در شرق بود

• در شاهنامه فردوسی، او با نام «دارا» شناخته می‌شود و روایت‌هایی اسطوره‌ای از او نقل شده است.