اسکندر مقدونی (Alexander the Great)، پادشاه مقدونیه و فاتح ایران، یکی از برجستهترین فرماندهان نظامی تاریخ بود که در قرن چهارم پیش از میلاد با شکست امپراتوری هخامنشی، بخش بزرگی از جهان شناختهشده را تحت سلطه خود درآورد.
👑 تولد و نسب
نام کامل: اسکندر سوم مقدونی (Ἀλέξανδρος ὁ Μέγας)
زادروز: ۲۰ ژوئیه ۳۵۶ پیش از میلاد، شهر پلا، مقدونیه
پدر: فیلیپ دوم، پادشاه مقدونیه
مادر: المپیاس، شاهزاده اپیروس
استاد برجسته: ارسطو، فیلسوف یونانی، که از ۱۳ تا ۱۶ سالگی به او آموزش داد
🛡️ آغاز سلطنت و آمادگی نظامی
پس از ترور فیلیپ دوم در سال ۳۳۶ پ.م.، اسکندر در ۲۰ سالگی به سلطنت رسید.
او شورشهای داخلی یونان را سرکوب کرد و سپس به هدف پدرش یعنی فتح ایران پرداخت.
در سال ۳۳۴ پ.م.، با عبور از هلسپونت (داردانل)، لشکرکشی بزرگ خود را آغاز کرد.
⚔️ فتح ایران و نبردهای کلیدی
نبرد گرانیک (۳۳۴ پ.م.): نخستین برخورد با سپاه هخامنشی؛ پیروزی اسکندر راه را به آسیای صغیر گشود.
نبرد ایسوس (۳۳۳ پ.م.): شکست داریوش سوم و فرار او؛ اسکندر سوریه و مصر را تصرف کرد.
نبرد گوگمل (۳۳۱ پ.م.): نبرد سرنوشتساز؛ شکست نهایی داریوش سوم و سقوط امپراتوری هخامنشی.
پس از آن، اسکندر وارد شوش، اکباتان، و پرسپولیس شد.
در سال ۳۳۰ پ.م.، تخت جمشید را به آتش کشید—نمادی از پایان ایران باستان.
🏛️ حکومت و سیاست در ایران
اسکندر خود را شاه آسیا خواند و تلاش کرد فرهنگ یونانی و ایرانی را تلفیق کند.
با روکسانا، دختر یکی از فرمانداران باختری، ازدواج کرد.
فرمانداران ایرانی را در حکومت حفظ کرد و برخی را به مقامهای بالا رساند (مانند آتروپات در آذربایجان).
در سال ۳۲۴ پ.م.، ازدواج گروهی میان افسران مقدونی و زنان ایرانی در شوش برگزار شد.
⚰️ مرگ و میراث
در سال ۳۲۳ پ.م.، در سن ۳۲ سالگی در بابل درگذشت؛ علت مرگ نامشخص است (تب، مسمومیت یا بیماری).
پس از مرگ او، امپراتوریاش میان سردارانش تقسیم شد (سلوکیان در ایران، بطلمیوسیان در مصر).
اسکندر نماد نبوغ نظامی، جاهطلبی جهانی، و آغاز هلنیسم در شرق شد.
🌟 میراث تاریخی
اسکندر در تاریخ ایران، هم نماد ویرانی تمدن هخامنشی و هم آغاز دوران هلنیستی است.
او در ادبیات اسلامی و ایرانی با نام اسکندر ذوالقرنین نیز شناخته شده، گرچه این تطابق تاریخی محل بحث است.
آثار او در ایران شامل شهرهای یونانینشین، فرهنگ تلفیقی، و تغییر ساختار قدرت بود.