حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (۱۲۳۸–۱۳۱۵ شمسی) از برجسته‌ترین علمای شیعه و بنیان‌گذار حوزه علمیه قم بود. او در مهرجرد میبد یزد به دنیا آمد و از کودکی علاقه زیادی به علوم دینی نشان داد. تحصیلات مقدماتی خود را در یزد آغاز کرد و سپس برای ادامه تحصیل به عراق رفت. در کربلا و سامرا نزد استادانی چون میرزای شیرازی، سید محمد فشارکی، و شیخ فضل‌الله نوری به فراگیری علوم اسلامی پرداخت.
پس از سال‌ها تحصیل و تدریس در عراق، در سال ۱۲۹۳ شمسی به ایران بازگشت و در سلطان‌آباد (اراک) حوزه علمیه‌ای را پایه‌گذاری کرد. اما نقطه عطف زندگی او زمانی بود که در سال ۱۳۰۱ شمسی به دعوت علمای قم به این شهر رفت و حوزه علمیه قم را تأسیس کرد. او با تلاش فراوان، این حوزه را به یکی از مهم‌ترین مراکز علمی شیعه تبدیل کرد و شاگردان برجسته‌ای مانند امام خمینی، سید محمدرضا گلپایگانی، و سید احمد خوانساری را تربیت کرد.
حائری یزدی علاوه بر فعالیت‌های علمی، در امور اجتماعی نیز نقش داشت. او در تأسیس بیمارستان سهامیه قم مشارکت کرد و به توسعه امکانات حوزه علمیه پرداخت. با وجود جایگاه علمی و اجتماعی، از سیاست دوری می‌کرد، اما در برابر برخی اقدامات حکومت، مانند کشف حجاب در دوران رضا شاه، اعتراض کرد.
وی در ۹ بهمن ۱۳۱۵ شمسی در قم درگذشت و در حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد. آثار علمی او شامل کتاب النکاح، کتاب الصلوة، و درر الفوائد است که همچنان مورد استفاده فقیهان قرار دارد.
حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی را می‌توان یکی از تأثیرگذارترین شخصیت‌های تاریخ معاصر شیعه دانست که با تأسیس حوزه علمیه قم، مسیر جدیدی را برای علوم دینی رقم زد.