رضا شاه پهلوی، بنیانگذار سلسله پهلوی و نخستین شاه ایران پس از انقراض قاجار، از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۲۰ خورشیدی سلطنت کرد. او با اصلاحات گسترده، نوسازی کشور، و تمرکز قدرت، چهره ایران را دگرگون ساخت.
👑 تولد و نسب
نام کامل: رضا خان میرپنج، پس از سلطنت: رضا شاه پهلوی
زادروز: ۲۴ اسفند ۱۲۵۶ (۱۵ مارس ۱۸۷۸) در آلاشت سوادکوه، مازندران
پدر: عباسعلی داداشبیگ، افسر فوج سوادکوه
مادر: نوشآفرین آیرملو، مهاجر قفقازی
لقبها: سردار سپه، رضا شاه کبیر (لقب رسمی از سال ۱۳۲۸)
همسران: مریم سوادکوهی، تاجالملوک آیرملو، توران امیرسلیمانی، عصمت دولتشاهی
فرزندان: محمدرضا (شاه آینده)، اشرف، شمس، علیرضا، فاطمه، و دیگران
🛡️ آغاز قدرتگیری
در نوجوانی وارد بریگاد قزاق شد و بهتدریج به درجات بالای نظامی رسید.
در کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹ به رهبری سید ضیاءالدین طباطبایی، رضا خان فرمانده نظامی تهران شد.
بهعنوان وزیر جنگ و سپس نخستوزیر (۱۳۰۲–۱۳۰۴)، قدرت را در دست گرفت.
در آذر ۱۳۰۴، با رأی مجلس مؤسسان، سلطنت قاجار منحل شد و رضا خان بهعنوان شاه ایران تاجگذاری کرد.
🏛️ اصلاحات و نوسازی
اصلاحات کلیدی رضا شاه:
نوسازی ارتش: تشکیل ارتش ملی، انحلال بریگاد قزاق، تأسیس دانشکده افسری
ساختار اداری نوین: ایجاد وزارتخانهها، ثبت احوال، و تمرکز قدرت در دولت مرکزی
توسعه زیرساختها: ساخت راهآهن سراسری، جادهها، کارخانهها، و دانشگاه تهران
تغییرات فرهنگی: کشف حجاب (۱۳۱۴)، تغییر لباس مردان، ممنوعیت لباس روحانیت در ادارات
ملیگرایی ایرانی: تأکید بر تاریخ باستان، تغییر نام کشور از پرشیا به ایران در مجامع بینالمللی
قانونگذاری مدرن: تدوین قوانین مدنی، جزایی، و تجاری با الهام از فرانسه
⚔️ سیاست خارجی و سقوط
در جنگ جهانی دوم، ایران بیطرف بود اما بهدلیل روابط نزدیک با آلمان، مورد تهاجم متفقین قرار گرفت.
در شهریور ۱۳۲۰، نیروهای شوروی و بریتانیا وارد ایران شدند و رضا شاه را مجبور به استعفا کردند.
او سلطنت را به پسرش محمدرضا پهلوی واگذار کرد و به جزیره موریس و سپس ژوهانسبورگ تبعید شد.
در ۴ مرداد ۱۳۲۳ در آفریقای جنوبی درگذشت.
⚰️ مرگ و آرامگاه
پیکر رضا شاه ابتدا در قاهره دفن شد و سپس در سال ۱۳۲۹ به ایران منتقل شد.
آرامگاه او در شهر ری ساخته شد، اما در سالهای پس از انقلاب اسلامی تخریب شد.
در سالهای اخیر، بقایای جسد او در همان محل کشف شد و مورد توجه رسانهها قرار گرفت.
🌟 میراث تاریخی
رضا شاه نماد دولتسازی مدرن، نوسازی ایران، و تمرکز قدرت است.
او با اصلاحات گسترده، ایران را از ساختار قاجاری به کشوری مدرن تبدیل کرد.
منتقدان او را به استبداد، سرکوب آزادیها، و حذف مخالفان متهم میکنند.
در تاریخ ایران، رضا شاه هم بهعنوان معمار ایران نوین و هم پادشاهی مقتدر شناخته میشود.