علامه سید محمدحسین طباطبایی، یکی از برجسته‌ترین اندیشمندان اسلامی و فیلسوفان معاصر، در سال ۱۲۸۱ شمسی (۱۹۰۳ میلادی) در شهر تبریز متولد شد. ایشان در طول زندگی خود تأثیر عمیقی بر فلسفه اسلامی، تفسیر قرآن، و علوم دینی گذاشتند و به عنوان یکی از بزرگ‌ترین متفکران شیعه شناخته می‌شوند.
دوران تحصیل
علامه طباطبایی در محیطی مذهبی و علمی رشد یافت. تحصیلات ابتدایی خود را در تبریز گذراند و سپس برای تحصیلات حوزوی به نجف اشرف رفت. ایشان در نجف تحت تعلیم استادانی همچون آیت‌الله نایینی، شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، و آیت‌الله محمدعلی قاضی طباطبایی قرار گرفتند و به تحصیل فقه، اصول، حکمت، و فلسفه پرداختند. علاوه بر علوم دینی، به ریاضیات و نجوم نیز علاقه‌مند بودند و در این زمینه‌ها نیز مطالعات گسترده‌ای داشتند.
پس از سال‌ها تحصیل در نجف، علامه طباطبایی به تبریز بازگشتند و به تدریس و تألیف پرداختند. سپس به قم مهاجرت کردند و در حوزه علمیه قم به تدریس فلسفه و علوم اسلامی مشغول شدند. این اقدام تأثیر عمیقی بر حوزه قم گذاشت، زیرا در آن زمان تدریس فلسفه در حوزه‌های علمیه مورد توجه قرار نمی‌گرفت.
آثار علمی و فلسفی
علامه طباطبایی آثار برجسته‌ای از خود به جای گذاشت که از جمله مهم‌ترین آن‌ها تفسیر المیزان است. این تفسیر یکی از جامع‌ترین و عمیق‌ترین تفاسیر قرآن کریم محسوب می‌شود و مباحث فلسفی، عرفانی، و اجتماعی را با تفسیر آیات قرآنی ترکیب کرده است. روش تفسیری علامه، تحلیل آیات با کمک آیات دیگر است، که این شیوه در میان مفسران بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
از دیگر آثار ایشان می‌توان به اصول فلسفه و روش رئالیسم اشاره کرد که در آن به نقد فلسفه غرب و ارائه دیدگاهی اسلامی درباره حقیقت و واقعیت پرداخته‌اند. ایشان همچنین کتاب نهایة الحکمة را تألیف کردند که شامل مباحث عمیق فلسفی است و امروزه به عنوان یکی از متون اساسی در فلسفه اسلامی تدریس می‌شود.
فعالیت‌های علمی و تربیت شاگردان
علامه طباطبایی علاوه بر نگارش کتاب‌ها، شاگردان برجسته‌ای را نیز تربیت کردند که نقش مهمی در گسترش فلسفه و علوم اسلامی داشتند. از شاگردان ایشان می‌توان به آیت‌الله جوادی آملی، شهید مرتضی مطهری، و سید حسن حسینی اشاره کرد. علامه به بحث و گفت‌وگو با اندیشمندان غربی نیز علاقه‌مند بودند و جلسات متعددی با پروفسور هانری کربن، فیلسوف و شرق‌شناس فرانسوی، برگزار کردند که باعث شناخت بیشتر فلسفه اسلامی در جهان غرب شد.
سبک زندگی و ویژگی‌های اخلاقی
علامه طباطبایی فردی وارسته، متواضع، و بسیار اهل تهجد و عبادت بودند. زندگی ایشان سرشار از معنویت و توجه به عرفان اسلامی بود و این ویژگی‌ها تأثیر زیادی بر نوشته‌های ایشان گذاشت. ایشان همواره بر دوری از دنیاطلبی و توجه به حقیقت تأکید داشتند و شخصیت‌شان الهام‌بخش بسیاری از اندیشمندان بعد از خود شد.
وفات
علامه طباطبایی پس از سال‌ها تلاش علمی و معنوی، در تاریخ ۲۴ آبان ۱۳۶۰ (۱۵ نوامبر ۱۹۸۱) در قم دار فانی را وداع گفتند. مزار ایشان در کنار مقبره شیخان قم قرار دارد و همچنان محل زیارت و احترام علاقه‌مندان به علوم اسلامی است.
علامه طباطبایی با آثار، تعالیم، و شخصیت معنوی خود، یکی از تأثیرگذارترین اندیشمندان در تاریخ معاصر اسلام محسوب می‌شوند و میراث علمی و عرفانی ایشان همچنان راهنمای محققان و دانشجویان علوم اسلامی است.