محمدشاه قاجار، سومین پادشاه سلسله قاجار، از سال ۱۸۳۴ تا ۱۸۴۸ میلادی سلطنت کرد. او با حمایت روسیه به قدرت رسید و دورانش با اصلاحات محدود، جنگ هرات، و ظهور باب همراه بود.
👑 تولد و نسب
نام کامل: محمدمیرزا قاجار
زادروز: ۶ ذیقعده ۱۲۲۲ هجری قمری (۲۳ نوامبر ۱۸۰۷ میلادی) در تبریز
پدر: عباسمیرزا، ولیعهد اصلاحطلب فتحعلیشاه
مادر: گلینخانم طغرا
لقبها: خاقان بن خاقان، غازی
همسران: مهدعلیا، خدیجهخانم چهریقی، زینبخانم افشار، و دیگران
فرزندان: از جمله ناصرالدینشاه که پس از او به سلطنت رسید
🛡️ آغاز سلطنت
پس از مرگ فتحعلیشاه در ۱۸۳۴، محمدمیرزا با حمایت قائممقام فراهانی و تأیید سفیران روس و انگلیس به تهران آمد
در ژانویه ۱۸۳5، تاجگذاری رسمی انجام شد
در آغاز سلطنت، با شورشهای داخلی و رقابت با مدعیانی چون علیشاه روبهرو بود
قائممقام فراهانی بهعنوان صدراعظم نقش مهمی در تثبیت قدرت او داشت، اما بعدها به دستور شاه کشته شد
⚔️ جنگها و سیاست خارجی
جنگ هرات (۱۸۳۷–۱۸۳۸): تلاش برای تصرف هرات و بازگرداندن آن به ایران
با دخالت نظامی بریتانیا، ایران مجبور به عقبنشینی شد
کنفرانس ارزروم و عهدنامه ارزروم دوم (۱۸۴۷): تعیین مرزهای ایران و عثمانی
روابط با روسیه و انگلیس پیچیده بود؛ هر دو قدرت در امور داخلی ایران نفوذ داشتند
🏛️ اصلاحات و فرهنگ
لغو بردهداری در خلیج فارس: یکی از اقدامات مترقی دوران او
حمایت از هنر و معماری: ساخت بناهایی در تهران و تبریز
آزادی نسبی بیان: در دوره او، برخی نشریات و مکاتب فکری رشد کردند
ظهور باب: در سالهای پایانی سلطنت، سیدعلیمحمد باب ادعای مهدویت کرد؛ محمدشاه ابتدا با تساهل برخورد کرد، اما روحانیون فشار آوردند
⚰️ مرگ و جانشینی
در ۶ شوال ۱۲۶۴ هجری قمری (۵ سپتامبر ۱۸۴۸ میلادی) در تهران درگذشت، در سن ۴۲ سالگی
آرامگاه او در حرم حضرت معصومه (س) در قم قرار دارد
پس از او، پسرش ناصرالدینشاه با حمایت مهدعلیا و امیرکبیر به سلطنت رسید
🌟 میراث تاریخی
محمدشاه نماد گذار از سلطنت سنتی به تعامل با مدرنیته است
با وجود ضعف جسمی و سیاسی، دوران او زمینهساز اصلاحات دوران ناصری شد
در تاریخ ایران، او بهعنوان پادشاهی محتاط، وابسته به روسیه، و آغازگر تحولات نوین شناخته میشود