ملا علی معصومی همدانی، معروف به آخوند ملاعلی همدانی، یکی از برجسته‌ترین فقها، اصولیان و عرفای شیعه در قرن چهاردهم هجری قمری بود. او در ۱۲۷۴ شمسی (۱۳۱۲ قمری) در روستای وفس از توابع شهرستان رزن، همدان متولد شد. پدرش، ابراهیم معصومی، کشاورزی مؤمن بود که استعداد علمی فرزندش را تشخیص داد و او را برای تحصیل علوم دینی نزد آخوند ملا محمدتقی ثابتی فرستاد.
تحصیلات و اساتید
ملا علی معصومی همدانی تحصیلات مقدماتی خود را در همدان آغاز کرد و سپس برای تکمیل علوم اسلامی به تهران رفت. در تهران، نزد استادانی چون حکیم هیدجی و میرزا مهدی آشتیانی فلسفه، کلام، ریاضیات و هیئت را فرا گرفت. با ورود شیخ عبدالکریم حائری یزدی به قم، او نیز به این شهر مهاجرت کرد و ده سال نزد این استاد برجسته به تحصیل پرداخت و به درجه اجتهاد نائل شد.
فعالیت‌های علمی و اجتماعی
پس از تکمیل تحصیلات، ملا علی معصومی همدانی به تدریس دروس حوزوی مانند شرح لمعه، مکاسب و کفایه پرداخت. در سال ۱۳۵۰ قمری، مردم همدان از شیخ عبدالکریم حائری یزدی درخواست کردند که آخوند ملاعلی را برای سرپرستی حوزه علمیه همدان به این شهر بازگرداند. او با پذیرش این مسئولیت، حوزه علمیه همدان را تأسیس کرد و به بازسازی مدرسه آخوند، تأسیس کتابخانه عمومی غرب، و انتشار نشریه “پیک اسلام” پرداخت.
نقش سیاسی و ارتباط با امام خمینی
ملا علی معصومی همدانی ارتباط نزدیکی با امام خمینی داشت و همواره از او حمایت می‌کرد. در جریان قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، او از جمله علمایی بود که برای آزادی امام خمینی به تهران سفر کردند. او در تجلیل از امام خمینی گفته بود: «حاج آقا روح‌الله صفحه‌ای در تاریخ به نام خود گشود».
درگذشت
ملا علی معصومی همدانی در ۳۱ تیر ۱۳۵۷ شمسی (۱۶ شعبان ۱۳۹۸ قمری) در لندن، درگذشت و در قبرستان باغ بهشت همدان به خاک سپرده شد. از فرزندان او، حسین معصومی همدانی یکی از اعضای پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.
این زندگی‌نامه، تنها بخشی از شخصیت علمی و اجتماعی این عالم برجسته را نشان می‌دهد.