مهرداد اول اشکانی (ارشک پنجم)، معمار شاهنشاهی اشکانی و یکی از بزرگترین پادشاهان ایران باستان بود که با فتوحات گسترده، ایران را از یک پادشاهی محلی به قدرتی جهانی تبدیل کرد. سلطنت او از ۱۷۱ تا ۱۳۲ پیش از میلاد ادامه داشت.
👑 تولد و نسب
نام کامل: مهرداد یکم (پهلوی: Mihrdāt، یونانی: Mithridates)
لقبها: شاه شاهان، یونانیدوست، شاه بزرگ
پدر: فریاپت (اشک سوم)
برادر: فرهاد یکم (شاه پیشین)
سال تولد: حدود اوایل قرن دوم پیش از میلاد
سال جلوس: ۱۷۱ پ.م، پس از مرگ فرهاد یکم
🛡️ آغاز سلطنت و تثبیت قدرت
مهرداد در شرایطی به سلطنت رسید که دولت اشکانی هنوز محدود به پارت و هیرکانی بود.
او ابتدا با تصرف باختر، پشت جبهه خود را ایمن کرد.
سپس برنامه برادرش برای تصرف ماد را ادامه داد و با شکست حکومت نیمهمستقل ماد، آن را ضمیمه قلمرو اشکانی کرد.
⚔️ فتوحات و گسترش قلمرو
مهرداد اول با بهرهگیری از ضعف سلوکیان، فتوحات گستردهای انجام داد:
تصرف ماد، الیمائیس، پارس، بابل، سلوکیه و بینالنهرین
تاجگذاری در سلوکیه با عنوان «شاه شاهان» در سال ۱۴۱ پ.م
تصرف ارمنستان و شکست دمتریوس نیکاتور، پادشاه سلوکی، که به اسارت درآمد
قلمرو او از بابل تا هندوکش گسترش یافت و ایران را به قدرتی جهانی تبدیل کرد.
🏛️ سیاستهای فرهنگی و اداری
مهرداد نخستین شاه اشکانی بود که عنوان شاهنشاه هخامنشیان را برای خود برگزید، نشانهای از احیای سنت ایرانی.
در سکههای او، ترکیبی از نمادهای هلنیستی و ایرانی دیده میشود.
او با احترام به فرهنگ یونانی، لقب «یونانیدوست» را نیز داشت، اما هویت ایرانی را حفظ کرد.
✍️ شخصیت و میراث
مهرداد شخصیتی نظامی، مدبر و جاهطلب داشت که با تدبیر و قدرت، اشکانیان را به اوج رساند.
او توانست دولت اشکانی را از یک پادشاهی محلی به یک شاهنشاهی جهانی تبدیل کند.
در منابع تاریخی، از او بهعنوان «مهرداد بزرگ» یاد شده است.
⚰️ مرگ و جانشینی
سال درگذشت: ۱۳۲ پ.م (برخی منابع ۱۳۷ پ.م نیز ذکر کردهاند)
جانشین: فرهاد دوم، پسر او
پس از مرگ مهرداد، دولت اشکانی با چالشهایی روبهرو شد، اما میراث او تا قرنها باقی ماند.
📍 مراکز حکومت
صددروازه (دامغان)، سلوکیه، تیسفون
این شهرها بهعنوان مراکز اداری و فرهنگی دوران او شناخته میشوند