وو ژه یا وو زتیان (Wu Zetian)، تنها زن در تاریخ چین باستان بود که بهطور رسمی عنوان امپراتور را بر خود گرفت. او از سال ۶۹۰ تا ۷۰۵ میلادی بر چین حکومت کرد و با هوش سیاسی، اصلاحات اداری، و حمایت از فرهنگ و بودیسم، یکی از تأثیرگذارترین و بحثبرانگیزترین فرمانروایان تاریخ چین شد.
👑 تولد و نسب
نام اصلی: وو ژه (武曌)
نام رایج تاریخی: وو زتیان (Wu Zetian)
زادروز: ۱۷ فوریه ۶۲۴ میلادی، در استان شانشی
پدر: وو شیهو، از اشرافزادگان و فرماندهان نظامی
مادر: خانم یانگ
لقبها: «امپراتریس فرمانروا»، «مادر ملت»، «زن اژدها»
همسران: امپراتور تانگ گائوزونگ
فرزندان: چند شاهزاده از جمله ژونگزونگ و رویزونگ
🛡️ مسیر قدرت
در ابتدا بهعنوان همسر امپراتور تایزونگ وارد دربار شد
پس از مرگ او، با ازدواج با پسرش گائوزونگ، به مقام امپراتریس رسید
پس از بیماری گائوزونگ، عملاً قدرت را در دست گرفت و بهعنوان نایبالسلطنه حکومت کرد
در سال ۶۹۰ میلادی، سلسله تانگ را لغو کرد و سلسله ژو دوم را تأسیس نمود
بهطور رسمی خود را «هوانگدی» (امپراتور) نامید—عنوانی که پیشتر فقط برای مردان بود
🧠 اصلاحات و سیاست
تقویت دیوانسالاری: گسترش آزمونهای دولتی برای انتخاب کارگزاران بر اساس شایستگی
حمایت از بودیسم: ساخت معابد، ترویج متون بودایی، و استفاده از آموزههای بودایی برای مشروعیت سلطنت
سرکوب مخالفان: حذف خاندانهای رقیب، کنترل شدید بر دربار، و استفاده از جاسوسان
ترویج زنان در سیاست: انتصاب زنان به مقامهای اداری و مذهبی
🎨 فرهنگ و هنر
حمایت از نگارش متون تاریخی و دینی
ساخت مجسمههای عظیم بودا در لویانگ و دیگر شهرها
ترویج خط جدیدی به نام «ژائو» که بهطور اختصاصی برای نام او طراحی شد
⚰️ مرگ و میراث
در سال ۷۰۵ میلادی، پس از کودتای درباری، مجبور به کنارهگیری شد
در همان سال درگذشت، در حدود ۸۱ سالگی
پس از او، سلسله تانگ دوباره برقرار شد
آرامگاه او در کنار امپراتور گائوزونگ در مقبره «چیانلینگ» قرار دارد
🌟 جایگاه تاریخی
وو ژه نماد قدرت زنانه، اصلاحطلبی، و سیاستورزی هوشمندانه در تاریخ چین است
در تاریخنگاری سنتی، گاه با دید منفی توصیف شده، اما در تاریخ مدرن، بهعنوان زنی پیشگام و تحولآفرین شناخته میشود
آثار و اصلاحات او تا قرون بعدی در چین باقی ماندند