مادربرد، قلب سخت‌افزار کامپیوتر است—مرکزی که تمام اجزای دیجیتال از طریق آن با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. هر قطعه از مادربرد دارای عملکردی کلیدی و نقشی حیاتی در عملکرد سیستم است. در ادامه اجزای اصلی مادربرد را معرفی و تشریح می‌کنم:
🧠 ۱. سوکت پردازنده (CPU Socket)
محل قرارگیری پردازنده مرکزی است.
طراحی سوکت بستگی به نوع پردازنده دارد (مثلاً Intel LGA یا AMD AM4).
ارتباط مستقیم با باس‌های داده، کنترل و آدرس دارد.
نصب صحیح خنک‌کننده (Heatsink) نیز از این نقطه آغاز می‌شود.
💾 ۲. اسلات حافظه رم (RAM Slots)
برای نصب ماژول‌های رم استفاده می‌شود.
معمولاً از نوع DDR4 یا DDR5، با دو یا چهار شکاف.
دارای کانال‌های دوگانه یا چهارگانه برای افزایش پهنای باند حافظه.
مادربردهای حرفه‌ای از فناوری XMP یا EXPO برای بهینه‌سازی رم پشتیبانی می‌کنند.
🎮 ۳. اسلات کارت گرافیک و توسعه (Expansion Slots)
انواع اسلات‌ها:
PCI Express x16: برای نصب کارت گرافیک.
PCIe x1/x4/x8: برای کارت‌های صوت، شبکه، ضبط ویدیو، SSDهای NVMe.
اسلات‌های قدیمی‌تر مانند PCI و AGP در نسل‌های قدیمی‌تر وجود داشتند.
اتصال مستقیماً با چیپ‌ست یا پردازنده انجام می‌شود.
⚡ ۴. چیپ‌ست اصلی (Chipset)
مغز مدیریتی مادربرد برای کنترل ورودی/خروجی‌ها.
تعیین‌کننده قابلیت‌های مادربرد (تعداد پورت‌ها، نوع حافظه، اورکلاکینگ).
دو بخش اصلی دارد:
چیپ‌ست شمالی (قدیمی): مدیریت رم، گرافیک و پردازنده.
چیپ‌ست جنوبی (قدیمی): مدیریت صدا، شبکه، USB و SATA.
امروزه در بسیاری از مادربردها، چیپ‌ست‌ها یکپارچه شده‌اند و با برندهایی مثل Intel Z790 یا AMD X670 شناخته می‌شوند.
🔋 ۵. مدارهای تغذیه (VRM – Voltage Regulator Module)
تأمین برق پایدار و مناسب برای پردازنده، رم و اجزای حیاتی.
شامل چوک‌ها، ترانزیستورهای MOSFET و خازن‌هاست.
کیفیت VRM در مادربردهای حرفه‌ای اهمیت ویژه‌ای برای اورکلاک دارد.
🔌 ۶. کانکتورهای برق
ATX 24-Pin: تأمین برق اصلی مادربرد.
CPU 8-Pin یا 4+4-Pin: برای پردازنده.
گاهی کانکتورهای اضافی برای کارت گرافیک یا فن‌ها نیز وجود دارند.
🎛️ ۷. چیپ صوتی (Audio Codec)
تبدیل سیگنال دیجیتال به آنالوگ برای خروجی صوتی و بالعکس.
برندهای رایج: Realtek، Creative، ASUS SupremeFX.
مادربردهای حرفه‌ای دارای خازن‌های صوتی طلاکاری‌شده، جداسازی الکتریکی و تقویت‌کننده‌ی هدفون هستند.
🌐 ۸. کنترلر شبکه (LAN Chip)
فراهم‌سازی اتصال اترنت (شبکه کابلی).
سرعت‌های 1Gbps، 2.5Gbps یا حتی 10Gbps بسته به مدل.
برخی مادربردها دارای Wi-Fi داخلی با ماژول‌های M.2 یا چیپ‌های Realtek/Intel هستند.
💽 ۹. پورت‌ها و کانکتورهای ورودی/خروجی
پورت‌های پشت مادربرد:
USB: نسخه‌های 2.0، 3.x و Type-C.
HDMI / DisplayPort: برای خروجی تصویر (اگر پردازنده گرافیک داخلی داشته باشد).
LAN / Audio Jacks / Optical Audio.
PS/2: برای اتصال ماوس و کیبوردهای قدیمی.
کانکتورهای داخلی:
SATA Ports: برای هارد و SSDهای SATA.
M.2 Slots: برای SSDهای NVMe یا وای‌فای داخلی.
Fan Headers: برای اتصال فن‌های کیس و CPU.
ARGB/RGB Headers: کنترل نورپردازی قطعات.
🛠️ ۱۰. BIOS / UEFI Firmware
حافظه‌ای فلش که تنظیمات پایه سیستم را ذخیره می‌کند.
امکان بوت، مدیریت سخت‌افزار، و اعمال تنظیمات سیستم‌عامل.
UEFI نسخه پیشرفته‌تر BIOS با محیط گرافیکی و امکانات بیشتر است.
⌛ ۱۱. باتری CMOS
تغذیه تنظیمات BIOS در زمان خاموش بودن سیستم.
معمولاً از نوع CR2032 و قابل تعویض است.
🔄 ۱۲. دیباگرها و کلیدهای Q-Code
نمایش کد خطا در بوت برای تشخیص مشکلات سخت‌افزاری.
در مادربردهای حرفه‌ای (مثلاً سری ROG یا AORUS) رایج هستند.